γράφει ο Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος Η αναφορά μας στα παραδοσιακά γεωργικά εργαλεία, συνέχεια του κύκλου άρθρων με το γενικότερο...
γράφει ο Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος
Η αναφορά μας στα παραδοσιακά γεωργικά εργαλεία, συνέχεια του κύκλου άρθρων με το γενικότερο τίτλο «στο κατώι του χρόνου», στην ηλεκτρονική εφημερίδα «ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ ΝΕWS» (με αφορμή τη φωτογραφία του εκλεκτού φίλου Αλέξη Λεχουρίτη), συνεχίζεται και αποτελείται από δύο μέρη: Το πρώτο με τα πιο σημαντικά από τα μικρότερα εργαλεία του αγρότη και το δεύτερο με το αλέτρι, ο οποίο και θα κλείσει τα δημοσιεύματα με αυτόν το τίτλο.
Η αναφορά μας στα παραδοσιακά γεωργικά εργαλεία, συνέχεια του κύκλου άρθρων με το γενικότερο τίτλο «στο κατώι του χρόνου», στην ηλεκτρονική εφημερίδα «ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ ΝΕWS» (με αφορμή τη φωτογραφία του εκλεκτού φίλου Αλέξη Λεχουρίτη), συνεχίζεται και αποτελείται από δύο μέρη: Το πρώτο με τα πιο σημαντικά από τα μικρότερα εργαλεία του αγρότη και το δεύτερο με το αλέτρι, ο οποίο και θα κλείσει τα δημοσιεύματα με αυτόν το τίτλο.
Μέχρι το πρόσφατο παρελθόν έπαιξαν όλα πρωτεύοντα ρόλο στην καλλιέργεια της γης για πολλούς αιώνες. Με την έκρηξη της προόδου τις τελευταίες δεκαετίες, άρχισαν σταδιακά να παραχωρούν τη θέση τους στην τεχνολογία και τα βλέπουμε περισσότερο να κοσμούν λαογραφικές αίθουσες και μουσεία. Αρκετά, όμως, από αυτά εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ευρέως και σήμερα. Ας θυμηθούμε τα σημαντικότερα:
Αξίνα (η): Σκαπτικό εργαλείο, ιδανικό για το πότισμα ή και το σκάψιμο πολύ μαλακού χωραφιού. Η πλατειά επιφάνειά της αβγατίζει πολύ τη δουλειά.
Βαριά (βαριοπούλα): Με το βάρος της, περίπου πέντε κιλά μια συνηθισμένη, σπάζει μεγάλες πέτρες και η εργασία μ’ αυτήν είναι πάρα πολύ επίπονη.
Βατοκόπα: Κυρτό κοπτικό εργαλείο με μακρύ κοντάρι για προστασία, για την κοπή βάτων, κυρίως.
Καλούπι: Παραλληλεπίπεδο ξύλινο κιβώτιο, κατασκευασμένο από τον ίδιο το γεωργό, διαστάσεων 1Χ0.60Χ0.80 μέτρα, περίπου. Στις δύο απέναντι βάσεις είναι ανοιχτό και χρησίμευε στο καλούπωμα/σχηματισμό και δέσιμο μπάλας τριφυλλιού: Βάζοντας και πιέζοντας εδώ το σανό, στην αρχή με κάποιο όργανο, π.χ. δικριάνι, και μετά με το βάρος του σώματος (πάτημα με τα πόδια), αυτός παίρνει τη μορφή του καλουπιού. Με τα σύρματα που έχουν τοποθετηθεί από την αρχή δένεται σφιχτά η μπάλα, που καθεμιά ζυγίζει είκοσι κιλά, περίπου. Αφαιρώντας το καλούπι, ο σανός είναι έτοιμος για μεταφορά/αποθήκευση. Ειδικά για το καλούπι, ευχαριστούμε θερμά τον εκλεκτό φίλο, συμπατριώτη, λάτρη και εκφραστή της Παράδοσης κ. Γιώργο Δαλιάνη για την εξαιρετικά σπάνια φωτογραφία!
Κασμάς: Έχει δύο άκρες, μία περισσότερο και μία λιγότερο λεπτή και είναι ο καταλληλότερος στο σκάψιμο σκληρού εδάφους. Πολύ γνωστός είναι και ο «κασμάς δημοσίου», του οποίου η μία άκρη είναι αιχμηρή, που τον χρησιμοποιούσαν και σε δημόσια έργα, π.χ. για τη διάνοιξη δρόμων. Το αιχμηρό μέρος είναι κατάλληλο για πολύ σκληρό και πετρώδες έδαφος. Να σημειώσουμε πως το ξύλινο μέρος κάθε εργαλείου, το λεγόμενο στυλιάρι, το φτιάχνει ο ίδιος ο γεωργός. Ξινάρι ή άλλο εργαλείο «στυλιασμένο» ελάχιστα το προτιμούσαν στο εμπόριο, για οικονομικούς λόγους. Η φράση «έφαγε στυλιάρι» λέγεται μεταφορικά για κάποιον που δέχθηκε μεγάλο ξυλοδαρμό (δάρθηκε ανελέητα σαν με χοντρό ξύλο, ανάλογο με ξυναροστύλιαρο).
Κλαδευτήρι: Συνδυάζει πολύ κοφτερές κοίλη και ίσια λεπίδα και είναι ιδανικό για κοπή λεπτών ξύλων. Απαραίτητη στη μεταφορά/φύλαξη η μεταλλική θήκη του, για την αποφυγή τραυματισμών και προκλήσεων άλλων ζημιών.
Κόσα: Ειδική για την κοπή τριφυλλιού. Απαιτεί τέχνη στο χειρισμό της.
Κόφτρα (μεγάλο πριόνι): Ιδανική στην κοπή μεγάλων κορμών. Η λεπίδα της μπορεί και να είναι μεγαλύτερη από δύο μέτρα και χρειάζονται δύο άτομα να τη δουλέψουν. Για μικρότερα ξύλα επιλέγονται πιο εύχρηστα όργανα υλοτομίας, με γνωστότερα το χεροπρίονο και το τσεκούρι.
Λοστός: Κατασκευασμένος από συμπαγές μέταλλο σε μορφή ακοντίου, κυρίως για ν’ ανοίγει τρύπες στο έδαφος, π.χ. για την τοποθέτηση πασάλων. Το βάρος του είναι αρκετά υπολογίσιμο.
Ξινάρι: Χρησιμοποιείται για σχετικά μαλακό έδαφος. Χωράφι που έχει μεγάλο χρονικό διάστημα να σκαφτεί, χρειάζεται σαν πρώτο χέρι κασμά, ενώ το ξινάρι είναι περισσότερο κατάλληλο στο σπαρτό. Να σημειώσουμε πως γενικά το σκάψιμο είναι πολύ σκληρή δουλειά. Γνωστές, άλλωστε, και οι φράσεις στον τόπο μας: «τον έφαγε το ξινάρι» και «δούλευε κασμά», ειρωνικά για ανθρώπους που γενικά στη ζωή τους ή στη δουλειά τους δεν έχουν κουραστεί.
Τσεκούρι: Από τα πλέον γνωστά όργανα υλοτομίας.
Τσουγκράνα: Πρωταγωνιστεί στο καλό στρώσιμο του σκαμμένου εδάφους, τον καθαρισμό μιας έκτασης από πέτρες, μικρά ξύλα κλπ.
Φαλτσέτα: Μικρό κυρτό κοπτικό με ανάλογη λαβή, ιδιαίτερα χρήσιμη στον τρύγο, το κορφάδισμα και γενικά στην κοπή όχι πολύ σκληρών βλαστών.
Φτυάρι: Πολύ γνωστό και εύχρηστο και σήμερα στο γεωργό και τον οικοδόμο. Το λέμε και λισγάρι.
Ψαλίδα: Το ιδανικότερο και το περισσότερο γνωστό εργαλείο κλαδέματος.
Ψιχαστήρα (η ψεκαστήρα): Φορτώνεται στην πλάτη του χειριστή και λειτουργεί με χειροκίνητη τρόμπα με το ένα χέρι, ενώ το άλλο χέρι κατευθύνει τον ψεκασμό του γεωργικού φαρμάκου.
Αξίνα (η): Σκαπτικό εργαλείο, ιδανικό για το πότισμα ή και το σκάψιμο πολύ μαλακού χωραφιού. Η πλατειά επιφάνειά της αβγατίζει πολύ τη δουλειά.
Βαριά (βαριοπούλα): Με το βάρος της, περίπου πέντε κιλά μια συνηθισμένη, σπάζει μεγάλες πέτρες και η εργασία μ’ αυτήν είναι πάρα πολύ επίπονη.
Βατοκόπα: Κυρτό κοπτικό εργαλείο με μακρύ κοντάρι για προστασία, για την κοπή βάτων, κυρίως.
Καλούπι: Παραλληλεπίπεδο ξύλινο κιβώτιο, κατασκευασμένο από τον ίδιο το γεωργό, διαστάσεων 1Χ0.60Χ0.80 μέτρα, περίπου. Στις δύο απέναντι βάσεις είναι ανοιχτό και χρησίμευε στο καλούπωμα/σχηματισμό και δέσιμο μπάλας τριφυλλιού: Βάζοντας και πιέζοντας εδώ το σανό, στην αρχή με κάποιο όργανο, π.χ. δικριάνι, και μετά με το βάρος του σώματος (πάτημα με τα πόδια), αυτός παίρνει τη μορφή του καλουπιού. Με τα σύρματα που έχουν τοποθετηθεί από την αρχή δένεται σφιχτά η μπάλα, που καθεμιά ζυγίζει είκοσι κιλά, περίπου. Αφαιρώντας το καλούπι, ο σανός είναι έτοιμος για μεταφορά/αποθήκευση. Ειδικά για το καλούπι, ευχαριστούμε θερμά τον εκλεκτό φίλο, συμπατριώτη, λάτρη και εκφραστή της Παράδοσης κ. Γιώργο Δαλιάνη για την εξαιρετικά σπάνια φωτογραφία!
Κασμάς: Έχει δύο άκρες, μία περισσότερο και μία λιγότερο λεπτή και είναι ο καταλληλότερος στο σκάψιμο σκληρού εδάφους. Πολύ γνωστός είναι και ο «κασμάς δημοσίου», του οποίου η μία άκρη είναι αιχμηρή, που τον χρησιμοποιούσαν και σε δημόσια έργα, π.χ. για τη διάνοιξη δρόμων. Το αιχμηρό μέρος είναι κατάλληλο για πολύ σκληρό και πετρώδες έδαφος. Να σημειώσουμε πως το ξύλινο μέρος κάθε εργαλείου, το λεγόμενο στυλιάρι, το φτιάχνει ο ίδιος ο γεωργός. Ξινάρι ή άλλο εργαλείο «στυλιασμένο» ελάχιστα το προτιμούσαν στο εμπόριο, για οικονομικούς λόγους. Η φράση «έφαγε στυλιάρι» λέγεται μεταφορικά για κάποιον που δέχθηκε μεγάλο ξυλοδαρμό (δάρθηκε ανελέητα σαν με χοντρό ξύλο, ανάλογο με ξυναροστύλιαρο).
Κλαδευτήρι: Συνδυάζει πολύ κοφτερές κοίλη και ίσια λεπίδα και είναι ιδανικό για κοπή λεπτών ξύλων. Απαραίτητη στη μεταφορά/φύλαξη η μεταλλική θήκη του, για την αποφυγή τραυματισμών και προκλήσεων άλλων ζημιών.
Κόσα: Ειδική για την κοπή τριφυλλιού. Απαιτεί τέχνη στο χειρισμό της.
Κόφτρα (μεγάλο πριόνι): Ιδανική στην κοπή μεγάλων κορμών. Η λεπίδα της μπορεί και να είναι μεγαλύτερη από δύο μέτρα και χρειάζονται δύο άτομα να τη δουλέψουν. Για μικρότερα ξύλα επιλέγονται πιο εύχρηστα όργανα υλοτομίας, με γνωστότερα το χεροπρίονο και το τσεκούρι.
Λοστός: Κατασκευασμένος από συμπαγές μέταλλο σε μορφή ακοντίου, κυρίως για ν’ ανοίγει τρύπες στο έδαφος, π.χ. για την τοποθέτηση πασάλων. Το βάρος του είναι αρκετά υπολογίσιμο.
Ξινάρι: Χρησιμοποιείται για σχετικά μαλακό έδαφος. Χωράφι που έχει μεγάλο χρονικό διάστημα να σκαφτεί, χρειάζεται σαν πρώτο χέρι κασμά, ενώ το ξινάρι είναι περισσότερο κατάλληλο στο σπαρτό. Να σημειώσουμε πως γενικά το σκάψιμο είναι πολύ σκληρή δουλειά. Γνωστές, άλλωστε, και οι φράσεις στον τόπο μας: «τον έφαγε το ξινάρι» και «δούλευε κασμά», ειρωνικά για ανθρώπους που γενικά στη ζωή τους ή στη δουλειά τους δεν έχουν κουραστεί.
Τσεκούρι: Από τα πλέον γνωστά όργανα υλοτομίας.
Τσουγκράνα: Πρωταγωνιστεί στο καλό στρώσιμο του σκαμμένου εδάφους, τον καθαρισμό μιας έκτασης από πέτρες, μικρά ξύλα κλπ.
Φαλτσέτα: Μικρό κυρτό κοπτικό με ανάλογη λαβή, ιδιαίτερα χρήσιμη στον τρύγο, το κορφάδισμα και γενικά στην κοπή όχι πολύ σκληρών βλαστών.
Φτυάρι: Πολύ γνωστό και εύχρηστο και σήμερα στο γεωργό και τον οικοδόμο. Το λέμε και λισγάρι.
Ψαλίδα: Το ιδανικότερο και το περισσότερο γνωστό εργαλείο κλαδέματος.
Ψιχαστήρα (η ψεκαστήρα): Φορτώνεται στην πλάτη του χειριστή και λειτουργεί με χειροκίνητη τρόμπα με το ένα χέρι, ενώ το άλλο χέρι κατευθύνει τον ψεκασμό του γεωργικού φαρμάκου.
Για τα εργαλεία του τρύγου, του θέρου και του αλωνιού, διαβάστε στα παλαιότερα άρθρα μας:
και
Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.
διαβάστε ακόμα:
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.