Αρχείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος - ΕΑΜική πηγή (Μέρος 6)

Ο Σμήναρχος Μίχος με ομάδα του Ανεξαρτήτου Τάγματος ΕΛΑΣ Καλαβρύτων στους Λαπαναγούς Καλαβρύτων (ιδιαιτέρα πατρίδα του Μίχου) (κάτω αριστε...

Ο Σμήναρχος Μίχος με ομάδα του Ανεξαρτήτου Τάγματος ΕΛΑΣ Καλαβρύτων στους Λαπαναγούς Καλαβρύτων (ιδιαιτέρα πατρίδα του Μίχου) (κάτω αριστερά ο Δημήτρης Λάγιος)

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων
copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου

Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-25-

ΓΑΜΒΕΤΑΣ: ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΚΑΝΑΝΕ ΣΤΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ [Κ.Κ.Ε.] ΚΑΠΟΙΑ ΗΜΕΡΑ

Δ.K.: Πολύ μεγάλη συζήτηση και δεν μπήκαμε στο ψητό. Γιατί δε φύγανε οι Καλαβρυτινοί να γλιτώσουν ε; Εγώ βέβαια έχω τη δική μου τη φιλοσοφία. Αλλά τα γεγονότα που δημιουργήθηκαν και τα συσχετίζω με το Πελοποννησιακό γραφείο, μ'αυτά που συζητήσαμε την άλλη φορά, ο Θαλασσινός λέει κάθομαι και ξυπνάω και λημεριάζω και λέω γιατί δε φύγανε οι δημόσιοι υπάλληλοι. Και τώρα το συσχετίζει με τις σημερινές πολιτικές εξελίξεις, με τα Κομμουνιστικό Κόμμα ότι είχε όφελος να χτίσει επάνω στα ερείπια τα συμφέροντα του Κόμματος. Έτσι λέει ο φίλος μου ο Ανδρέας;

Α.Π. : Έτσι είναι, πώς να το κάνουμε;

Δ.K.: Ο Κίμωνας τι λέει γι'αυτή τη περίπτωση;

Κ.Σ.: Εγώ πιστεύω ότι δεν ενήργησε το Πελοποννησιακό γραφεία όπως έπρεπε να ενεργήσει. Να δώσει υπεύθυνες πληροφορίες ότι πρόκειται να καταστραφούν τα Καλάβρυτα και να παρακινηθεί ο κόσμος και να πάρουνε εντολή από το Πελοποννησιακό Γραφείο και να έφευγε ο κόσμος. Να μη μείνει η εντύπωση ότι οι Γερμανοί δεν θα τους πειράξουνε και να βγουν να τους προϋπαντήσουν κιόλας.

Δ.K.: Για ένα τόσο σοβαρό θέμα δεν θα έπρεπε να ληφθεί μέριμνα;

Α.Π.: Σήμερα ακόμα δεν θέλουν να απαντήσουν οι κύριοι αυτοί. Κίμωνα, η τελευταία κουβέντα όταν εχώρισα με το μακαρίτη το Γαμβέτα, στον Αγιο Γεράσιμο, στο καλυβάκι που κρυβόταν, μου λέει: (…) "Ανδρέα οι Γερμανοί κάνανε στα Καλάβρυτα εκείνο που είμαστε εμείς υποχρεωμένοι να κάνουμε κάποια ημέρα" (…). Γιατί μου την είπε αυτή την κουβέντα; Ακόμα δεν μπορώ να δώσω την απάντηση. Ο Γραμματέας του Πελοποννησιακού Γραφείου, ο οποίος ήταν και άνθρωπος κοντά στα άλλα και όμως μου είπε αυτή την απάντηση εμένα. Του λέω: "Που θα πάω εγώ τώρα; Τι θα λέω;" Λοιπόν τι θέλεις να λέμε τώρα. Εγώ δεν έχω κανένα συμφέρον, ούτε θα ζητήσω μισθούς, ούτε συντάξεις, γιατί δεν παίρνω μία, ούτε πρόκειται να πάρω. Αλλά οι ευθύνες, να καταμερίσουμε τις ευθύνες. Ο καθένας να τις πάρει. Να έχει το θάρρος να πάρει τις ευθύνες του. Όπως εγώ μιλάω ξεκάθαρα και λέω αυτό είπα. Μου καταλογίζετε ευθύνες; Να τις συζητήσουμε ευχαρίστως, και αν έχω ευθύνες να πω μάλιστα, ευθύνομαι και εγώ. Εγώ όμως νομίζω ότι δεν ευθύνομαι.

Δ.K.: Εσύ ευθύνεσαι γιατί έσπασες τα πόδια σου να κάνεις το καθήκον σου.

Α.Π.: Εγώ είμαι ο βλάκας της υποθέσεως. Ο Νίκος ο Γεωργίου μου είπε εμένα, ότι είσαι ο βλάκας της υπόθεσης. Εσένα σου τα δίναν και δεν τα πήρες. Εμείς τα κλέψαμε. Και είναι εφοπλιστής ο Νίκος ο Γεωργίου. Ο άλλος μου λέει: "Με έχουνε επικηρύξει για 50.000 λίρες και δεν πήγες να τις πάρεις. Ενώ εγώ αν ήμουν στη θέση σου θα το κανα! Λοιπόν; Πες μου εσύ, είναι απάντηση αυτή από το Στέφανο (Χαριάτη) σε μένα; Σε μένα; Να μου πει ότι εγώ έπρεπε να γίνω προδότης για να πάρω τις 50.000 λίρες τις χρυσές; Και τον περιέθαλψα δύο χρόνια και δεν ξέρω τι βλακείες έκανα μαζί του!

Κ.Σ.: Άραγε είχε μείνει η εντύπωση ότι μέσα στα Καλάβρυτα υπήρχε φιλογερμανικός κόσμος πολύς και εμείς τους ονομάζαμε και προδότες. Ίσως την Κουβέντα που σου είπε ο Γαμβέτας, ο Γραμματέας, ότι έπρεπε να κάνουμε μία εκκαθάριση στα Καλάβρυτα...

Δ.K.: Είχατε συγκεκριμένα τέτοια περιστατικά;

Α.Π.: Δεν  ήταν εκκαθάριση όμως λογαριασμών. Εκκαθάριση θα γινόταν μετά. Φευγάτε πρώτα, ζήστε και μετά θα τα συζητήσουμε.

Δ.K.: Έπρεπε να συσχετιστεί μ'αυτό το θέμα; Αυτό είναι ένα δίλημμα. Ποιά είναι τα συγκεκριμένα γεγονότα, με τα οποία μπορούμε να πούμε για το φιλογερμανικό στοιχείο των Καλαβρύτων. Υπήρχε μεγάλο φιλογερμανικό στοιχείο μέσα στα Καλάβρυτα;

Κ.Σ. : Στις τάξεις του ΕΛΑΣ, γιατί εκεί ήμουν εγώ και όχι σε πολιτικές Οργανώσεις, είχε ακουστεί αυτό το πράγμα επανειλημμένα.

Δ.K.: Ότι. ήταν αντιδραστικοί;

Κ.Σ.: Ότι υπήρχε μεγάλο ρεύμα αντίδρασης.

Δ.Κ.: Ο Ροδάκης επιμένει και λέει ότι, στη Ράχη του Καππή, σκοτώθηκαν και συνεργάτες των Γερμανών. Αληθεύει αυτό;

Α.Π.: Καλά οι Γερμανοί μπροστά στη σκοπιμότητα δεν λογάριαζαν τίποτα.

Δ.K.: Όλοι οι 800 Καλαβρυτινοί ας το πούμε έτσι, ήταν Γερμανόφιλοι; Και ας πάρουμε ο Παπανδρέου ο Χρήστος, ο Πρόεδρος της Κοινότητας, ο οποίος είχε δυο παιδιά στον ΕΛΑΣ, τον Πάνο και τον Ανδρέα. Έμεινε μέσα και αυτός, τι έλεγε; "Μη φεύγετε. Δεν  θα σας πειράξει, κανένας". Ένα αυτό. Ο Κατσίνης ο Τάσος είχε παιδί στον ΕΛΑΣ. Ο Αντώνης ο Οικονόμου ο Γυμνασιάρχης, είχε το παιδί του το Γιάννη στον ΕΛΑΣ. Μη φύγετε, λέγαν όλοι...

Κ.Σ.: Ο διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας;

Δ.K.: Ο διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας Σαμσαρέλος, ξέρω εγώ ποιοι άλλοι ήταν. Γιατί το θέμα είναι: Γιατί σε μία φάση, όταν είδαν ότι το δόλωμα των διαπραγματεύσεων σταμάτησε στις 25 Νοεμβρίου 1943, οι ρασοφόροι του Αιγίου δεν αναμιγνύονται μέσα στην κοινωνία των Καλαβρύτων; Δεν έχουμε δηλαδή μία κατεύθυνση, εκτός αν υπάρχει μυστική συνεργασία Μητρόπολης, Προυχόντων Καλαβρυτινών. Είχε απασχολήσει σοβαρά τα επιτελικά στρώματα του ΕΛΑΣ, ότι οι Καλαβρυτινοί είναι αντιδραστικοί; Τους είχε απασχολήσει, Ανδρέα, το έχεις ακούσει αυτό το πράγμα;

Α.Π.: Η άποψη μου είναι ότι και στα Καλάβρυτα και παντού, υπήρχε αυτή n μερίδα n οποία ήταν ανέκαθεν...

Δ.K.: Συντηρητική;

A.M.: Όχι συντηρητική. Υπήρχαν δηλαδή τότε οι λεγόμενοι Γερμανόφιλοι. Παντού. Ήταν  χωρισμένοι. Αγγλόφιλοι και Γερμανόφιλοι. Νομίζω και εδώ στην Παρασκευή, θα ήταν έτσι, χωρισμένοι. Περά από τα πολιτικά κόμματα. Μετά μπερδεύτηκαν λίγο τα πράγματα. Δηλαδή ξεκινάμε από το διχασμό. Οι Βασιλικοί ήταν Γερμανόφιλοι κατά κάποιο τρόπο. Μετά, όμως, όταν γύρισε ο Γεώργιος, οι περισσότεροι Βασιλικοί έγιναν Αγγλόφιλοι. Θυμάμαι, εγώ από μικρό παιδί που ήταν χωρισμένοι σε διάφορα χωριά, τα καφενεία ακόμη, και μέσα στο Αίγιο ακόμη ήταν δυο κουρείς απέναντι στο καφενείο των πατεράδων μας. Ο ένας ήταν Αγγλόφιλος, ο άλλος Γερμανόφιλος μέχρι τον πόλεμο. Από αυτούς τους Γερμανόφιλους είναι γνωστό -και στην Κρήτη έχουμε δύο ντοκουμέντα- ότι τους συντηρούσε η γερμανική πρεσβεία. Είχαν καταφέρει, να έχουν σε όλα τα μέρη γερμανόφιλους.

Δ.K.: Με βάση εκείνα που καταθέτει ο Καπετάν Κανάρης δηλαδή για γερμανικό "λόμπυ" στα Καλάβρυτα, δικαιολογείται η αδράνεια του Πελοποννησιακού Γραφείου ώστε να στηρίζει, ουσιαστικά την αποστολή "Παπαδημητρίαυ"; Είχατε σοβαρά τέτοια στοιχεία ώστε τα Καλάβρυτα να μπουν και από το Πελοποννησιακό Γραφείο στο τόξο θανάτου; Το Κόμμα είχε σχηματίσει αταλάντευτη θέση ότι οι περισσότεροι Καλαβρυτινοί ήταν αντιδραστικοί …

Κ.Σ.: Στα Καλάβρυτα ήταν αποδεδειγμένα πολλά φιλογερμανικά στοιχεία. Αυτό το γεγονός απασχολούσε σοβαρά το Κόμμα.

Δ.Κ.: Τέτοια όμως σοβαρή παρουσίαση του Καλαβρυτινού στοιχείου, είχαμε; Δηλαδή πρόκειται για ένα καθαρά πολιτικό έγκλημα.

A.M.: Αυτό θέλω να πω. Ακόμη και στην Κουνινά υπήρχε μία Οργάνωση που τη λέγανε Χαλυβδόκρανοι. Έχεις υπ'όψη σου ότι υπήρχε μία σχέση Χαλυβδόκρανων με το γερμανικό κράτος; Υπήρχε δηλαδή στην Κουνινά μία Οργάνωση που στη συνέχεια η Κουνινά ως γνωστό είναι από τα πρωτοπόρα χωριά στην Αντίσταση. Υπήρχαν οι Χαλυβδόκρανοι. Η διαφορά όμως απ'αυτούς μερικοί βγήκαν από το αντάρτικο, μετά αλλάξανε. Η γνώμη μου πάντως είναι ότι δεν υπήρχε καμία έξαρση φιλογερμανισμού στα Καλάβρυτα, απλώς ήταν μία συνηθισμένη περίπτωση, τίποτε άλλο. Όπως είπαμε υπήρχαν παντού γερμανόφιλοι, ήταν και στα Καλάβρυτα. Σ'αυτούς προστίθεντο και οι συντηρητικοί οι οποίοι εφόσον είχαμε Κατοχή κ.τ.λ. ...

Δ.K.: Να σε διακόψω. Πως το εξηγείς το φαινόμενο που όταν μπαίνουν μέσα οι φάλαγγες οι γερμανικές στις 9 Δεκεμβρίου, τους υποδέχεται επίσημα ο Πρόεδρος της Κοινότητας με Επιτροπή από όλους τους προύχοντες και τους προσφωνεί;

A.M.: Εγώ δίνω την εξής απάντηση. Έβγαλε αυτό το λογίδριο, αυτή τη προσφώνηση απλώς να τους καλοπιάσει.

Α.Π.: Η περίπτωση αυτή εξυπηρετούσε κάποια συμφέροντα. Και τα συμφέροντα κάθε ημέρα που περνάει και κάθε ώρα, δείχνουν ότι πίσω από τα συμφέροντα αυτά, ήταν Αγγλικά και της ατίμου οικογένειας των Γλυξεμβούργων. Για μένα είναι ξεκαθαρισμένο.

Δ.K.: Όχι για να το συσχετίσουμε μ'αυτό που είπε ο Κίμωνας και έχει βαρυσήμαντη ερμηνεία, ότι ήταν Γερμανόφιλοι. Ο Σωτήρης ο Σωτηρόπουλος, στο Πυργάκι, ο Καπετάνιος του 6ου Συντάγματος, μου είπε: "Ναι, στα Καλάβρυτα υπήρχε η άρχουσα αστική τάξη η οποία πρόσκειταν στους Γερμανούς". Δηλαδή και σε άλλα στρώματα ηγετικά του ΕΛΑΣ έχει περάσει αυτό το πράγμα;

Κ.Ε.: Πάντως στις τάξεις του ΕΛΑΣ υπήρχε αυτή η άποψη για τους Καλαβρυτινούς...

Δ.Κ.: Εκτιμήθηκε δηλαδή, έπαιξε ρόλο στην αδράνεια του Πελοποννησιακού Γραφείου αυτό το πράγμα ή στις ενέργειες του ΕΛΑΣ μετέπειτα;

A.M.: Δεν  ξεκαθάρισε αυτό. Αυτή είναι ερώτηση ζουμερή.

Δ.K.: Έπαιξε; Τώρα κουβεντιάζουμε έξω από τα δόντια.

Α.Π.: Όλοι οι πρωτεργάτες, λείπουν δυστυχώς. Ασφαλώς έπαιξε σημαντικό ρόλο, σε συσχετισμό με όσα μου είπε ο Γαμβέτας..

Κ.Σ. Εάν δηλαδή το Πελοποννησιακό Γραφείο έκανε την ενέργεια αυτή, να κυκλοφορήσει ας πούμε έστω μία ανακοίνωση ...

Δ.K.: Όχι, εγώ λέω, εκτίμησε αυτή τη κατάσταση ότι: Κύριοι στα Καλάβρυτα υπήρχε ένας Γερμανόφιλος πληθυσμός που δεν αξίζει να κάνουμε παραπάνω θυσίες; Αυτό είναι το ερώτημα μου... και επομένως τον άφησε στην τύχη του; "Φευγάτε", είναι εκείνων που πονάνε, που βλέπουν τα πράγματα ξεκάθαρα. "Μη φεύγετε", είναι η άρχουσα τάξη των Καλαβρύτων, η οποία εξουδετερώνει αυτή την προτροπή. Έτσι δεν είναι Ανδρέα;

A.M.: Έτσι είναι. Αλλά το θέμα είναι το εξής Δημήτρη μου. Ότι αυτές είναι κρίσεις που δεν σώνουν. Το μόνα που βγαίνει από εκεί είναι η αναφορά του Κίμωνα, που λέει ότι στις τάξεις του ΕΛΑΣ, ήταν διάχυτος η άποψη ότι υπήρχε...

Κ.Σ.: Φιλαγερμανικό στοιχείο, μεγάλο φιλογερμανικό στοιχείο στα Καλάβρυτα.

Δ.K.: Και επομένως, αν και ένα ποσοστό υπάρχει...

A.M.: Που χρησιμοποιούμε τη φράση "λόμπυ". Επανέρχομαι εγώ, ήταν το ίδιο. Δεν υπήρχε καμία έξαρση. Όπως έχω διαβάσει, και όπως έχω ακούσει απεναντίας, ισχυρότερο "λόμπυ", υπήρχε στο εσωτερικό της επαρχίας Καλαβρύτων, στην περιοχή Μαζέικα κ.τ.λ. ήταν ισχυρότερο.

Κ.Σ.: Η Κέρτεζη ήταν κέντρο αντιδραστικών στοιχείων, δεν ξέρουμε αν και Γερμανόφιλων, ενώ εκεί πέρα ...

Δ.K.: Το θέμα μας είναι εκείνο του προβληματισμού που βάζει ο Ανδρέας αυτή τη στιγμή. Και είναι πολύ σωστός και είναι προς τιμήν του που το λέει. Γιατί όταν κάνεις αυτοκριτική, όταν κάνεις κριτική των γεγονότων, πρέπει να λες τα πράγματα με το όνομα τους και να μη βάζεις τα δάχτυλα και κρύβεις τον ήλιο. Λοιπόν σου λέει: Το Πελοποννησιακό Γραφεία, άσχετα με τα γεγονότα, τα αίτια της καταστροφής των Καλαβρύτων, δεν τα συσχετίζουμε, το Πελοποννησιακό Γραφείο, το οποίο είναι οι εκπρόσωποι του Κομμουνιστικού Κόμματος και όχι του ΕΛΑΣ, αδράνησαν. Και ότι συσχέτισαν την καταστροφή των Καλαβρύτων με τα κομματικά τους συμφέροντα. Έτσι δεν το λες Ανδρέα Παπαδημητρίου; Εδώ τι απάντηση δίνουμε; Γιατί είναι βαρύ το πράγμα.

Α.Π.: Αυτή είναι η πραγματικότητα δυστυχώς. Καταλήγουμε να τους ρίξουμε όλη την ευθύνη.

A.M.: Εγώ δεν το πιστεύω.

Α.Π.: Ανδρέα, αυτή είναι π πραγματικότητα δυστυχώς.

A.M.: Δεν το πιστεύω. Η άποψη ήταν ότι κάνουμε πόλεμο και οπωσδήποτε θα έχουμε θυσίες, δυστυχώς και αναπόφευκτες θυσίες. Όχι όμως ότι ήταν επινοημένο, άσε να σκοτωθούνε όλοι οι Καλαβρυτινοί. Εκείνο που λέμε είναι τα εξής: Ότι το Κ.Κ.Ε., χτυπούσε τους Γερμανούς με αποκλειστικά σκοπό, όχι να χτυπήσει το κατακτητή -αυτή είναι η κατηγορία- αλλά να εξωθήσει τους Γερμανούς εις αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού, τους δε άμαχους, τους υπόλοιπους, να τους αναγκάσουν να ανέβουν στα βουνά.

Δ.K.: Αυτή τη φιλοσοφία την υποστηρίζει και ο Γερμανός Καθηγητής και συγγραφέας HEINZ RICHTER, ο οποίος στο βιβλίο του 1936-1946: ΔYO ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔYO ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, τόμος Β. σελ. 77-78 υποστηρίζει ότι (.....). Σαν πρώτο μέτρο ο Χίτλερ διέταξε στα τέλη Ιουλίου την εξόντωση των ανταρτών (ΚΤΒ OKW, Ι.σελ. 84). Αφετηρία των γερμανικών συλλογισμών αποτέλεσε η πολεμική συμφωνία της Χάγης, που δεν ανεγνώριζε τους αντάρτες σαν τακτικό στρατό (OTTO HEILBRUNN: DIE PARTISANEN IN DER MODERNEN KRIEGFUHRUNG-FRANKFURT, 1963 σελ. 150). Η ανώτατη γερμανική ηγεσία ερμήνεψε τους νομικούς όρους με τέτοιο τρόπο, ώστε δεν έπρεπε να εκτελούνται μόνο οι αντάρτες -όπως όριζε το διεθνές δίκαιο- αλλά και οι "ύποπτοι για αντάρτες", αυτοί που βοηθούσαν τους αντάρτες και οι εξ ορισμού αντάρτες. Έτσι η Βέρμαχτ άρχισε να συλλαμβάνει ομήρους και να καίει χωριά που οι κάτοικοι τους θεωρούνταν ύποπτοι για αντάρτες. Στα 1941 η ανώτατη διοίκηση της Βέρμαχτ υποστήριζε πως οι δυνάμεις Κατοχής έπρεπε ν'αντιμετωπίσουν τις οποιεσδήποτε αντιστασιακές ενέργειες όχι με την τιμωρία των ενόχων αλλά με μαζική τρομοκρατία. Λίγο αργότερα μια στρατιωτική διαταγή όριζε πως ο φόβος των γερμανικών αντιποίνων έπρεπε να είναι μεγαλύτερος από την απειλή των ανταρτών (ΚΤΒ OKW 1943, II, σ 158). Ο HEINZ RICHTER υποστηρίζει, με έμφαση ότι....... τα μαζικά αντίποινα ήταν ευπρόσδεκτα και για τον Τίτο και για τον ΕΛΑΣ γιατί συνέβαλαν σε νέες στρατολογήσεις εθελοντών. Έτσι ως ένα βαθμό τα προκαλούσαν (αντίποινα) κιόλας (.…)

ο Γραμματέας του Πελοποννησιακού γραφείου (ΚΚΕ) Κώστας Γαμβέτας (Νίκος) ο οποίος απεφάσισε για την δολοφονία των Γερμανών αιχμαλώτων στη σύσκεψη του Πελοποννησιακού γραφείου στην Πουρναριά Αρκαδίας (25.11.1943)

ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ...αύριο: Ο ENΔEXOMENOΣ ΔΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ [Κ.Κ.Ε.] …