γράφει ο Νίκος Κυριαζής Τριάντα χρόνια μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1995, ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Αίγιο βγαίνει επιτέλους ...
γράφει ο Νίκος Κυριαζής
Τριάντα χρόνια μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1995, ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Αίγιο βγαίνει επιτέλους από την πολύχρονη σιωπή του. Οι σκαλωσιές που για μήνες περιέβαλαν το ιστορικό κτίσμα έχουν πλέον απομακρυνθεί, αποκαλύπτοντας ξανά ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα μνημεία της πόλης — και ίσως το πιο ταλαιπωρημένο.Το κτίριο-ορόσημο, σχεδιασμένο από τον Ερνέστο Τσίλλερ στα τέλη του 19ου αιώνα, είχε υποστεί σοβαρές ζημιές όταν ο σεισμός έπληξε την Αχαΐα. Από τότε, το μνημείο παρέμενε κλειστό, με τις φθορές να αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο. «Ήταν λες και βλέπαμε την πόλη μας να χάνει ένα κομμάτι της ταυτότητάς της», λένε κάτοικοι που θυμούνται την εγκατάλειψη.
Το χρονικό ενός δύσκολου έργου
Η ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ ανέλαβε την αποκατάσταση του ναού, σε ένα έργο που, σύμφωνα με τους μηχανικούς, χαρακτηρίστηκε από την πρώτη στιγμή «υψηλής τεχνικής δυσκολίας». Ο λόγος; Η πολυσύνθετη δομή του μνημείου, διαφορετική από τους συνηθισμένους ναούς: λιθοδομές, θόλοι, τοξωτά ανοίγματα και μεγάλοι όγκοι που απαιτούσαν εξειδικευμένες επεμβάσεις.
«Δεν υπήρχε περιθώριο λάθους. Έπρεπε να διασωθεί κάθε χαρακτηριστικό στοιχείο του Τσίλλερ, χωρίς να αλλοιωθεί η εικόνα του ναού», αναφέρουν μέλη της ομάδας αποκατάστασης.
Οι εργασίες περιλάμβαναν ενεματώσεις στις λιθοδομές, ενισχύσεις στα φέροντα στοιχεία, ανακατασκευή των χαρακτηριστικών οβελίσκων, νέα κεραμοσκεπή, αντικατάσταση επιχρισμάτων, περιδέσεις με τένοντες στο τύμπανο του τρούλου, πλήρη αναβάθμιση των ηλεκτρομηχανολογικών δικτύων και εκτεταμένη ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου.
Ένα μνημείο με ξεχωριστή αρχιτεκτονική
Ο ναός των Εισοδίων αποτελεί από μόνος του αρχιτεκτονική είδηση. Η μίξη ρωμανικού, βυζαντινού και αναγεννησιακού ρυθμού, χαρακτηριστική της δημιουργικής τόλμης του Τσίλλερ, τον καθιστά μοναδικό για τα ορθόδοξα δεδομένα. Το μαρμάρινο τέμπλο του Δημητρίου Περάκη, ανακατασκευασμένο και αυτό με προσοχή, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γλυπτά εκκλησιαστικού διάκοσμου της εποχής.
Το Αίγιο αποκτά ξανά το μνημείο του
Οι κάτοικοι της περιοχής παρακολουθούν με ανακούφιση τη σταδιακή ολοκλήρωση του έργου, καθώς ο ναός —που είχε χαρακτηριστεί μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού ήδη από το 1982— επιστρέφει πλέον στην αρχική του μορφή, θωρακισμένος για τις ανάγκες του 21ου αιώνα.
«Δεν είναι μόνο μια εκκλησία. Είναι κομμάτι της ιστορίας και της μνήμης μας», λένε άνθρωποι της πόλης, που περιμένουν την επαναλειτουργία του ναού με τη φόρτιση όσων έζησαν την εγκατάλειψή του.
Η αποκατάσταση ενός από τα εμβληματικότερα έργα του Τσίλλερ στην Πελοπόννησο φτάνει στο τέλος της — και το Αίγιο, μετά από τρεις δεκαετίες, ετοιμάζεται να αποκτήσει πίσω ένα μνημείο που για χρόνια θεωρούσε χαμένο.
Ο Ιερός Ναός και η ναοδομία Τσίλλερ
Ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Αίγιο (1894) αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα της ώριμης εφαρμογής του νεορωμανισμού στο έργο του Τσίλλερ. Πρόκειται για ναό που ακολουθεί τον τύπο του σταυροειδούς, ελεύθερου, επιμήκους, δικιόνιου σχεδίου, με καθαρή και ισορροπημένη διάταξη, η οποία φανερώνει την εξέλιξη της αρχικής ιδέας που ο αρχιτέκτονας είχε ήδη διαμορφώσει στον Άγιο Λουκά Πατησίων.
Σε αντίθεση με την πρώιμη αυτή δημιουργία, όπου τα γωνιακά διαμερίσματα είχαν μεγαλύτερη ανάπτυξη, στα Εισόδια παρατηρείται σημαντική μείωση των γωνιακών τμημάτων, τα οποία αποκτούν πλέον δευτερεύοντα χαρακτήρα και εντάσσονται διακριτικά στη συνολική σύνθεση. Η κάτοψη τείνει περισσότερο προς την καθαρή σταυρική μορφή, ενώ το δυτικό σκέλος δεν παρουσιάζει επιμήκυνση, παραμένοντας πιστό στον βασικό τύπο του σταυρού.
Ο τρούλος εγκαταλείπει τη μορφή Calotte που είχε χρησιμοποιηθεί παλαιότερα και διαμορφώνεται πλέον ως πλήρης κυκλικός θόλος, στοιχείο που ενισχύει την κατακόρυφη ανάπτυξη και την επιβλητικότητα του ναού. Στο επίπεδο του διάκοσμου κυριαρχεί μεγαλύτερη λιτότητα· τα ανοίγματα είναι απλά, μονόλοβα, ενώ η χρήση του νεορωμανικού λεξιλογίου περιορίζεται σε διακριτικές επισημάνσεις στα γείσα και στα θυρώματα.
Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των Εισοδίων είναι το κεντρικό καμπαναριό στη δυτική πλευρά, το οποίο ενισχύει τον αξονικό χαρακτήρα του μνημείου. Στο ίδιο τμήμα αναπτύσσεται και ένα εντυπωσιακό σύστημα αναγεννησιακής έμπνευσης ημικυκλικών κλιμακοστασίων, που οδηγούν στον γυναικωνίτη, προσδίδοντας μνημειακότητα στη δυτική όψη.
Γενικότερα, ο ναός των Εισοδίων στο Αίγιο εκφράζει τη μετάβαση των μελετών του Τσίλλερ προς μια καθαρότερη, αυστηρότερη σταυρική διάταξη, όπου τα στοιχεία του νεορωμανισμού συνδυάζονται με ορισμένες ήπιες αναφορές στο art nouveau, δημιουργώντας μια σύνθεση ώριμη, ισορροπημένη και χαρακτηριστική της ύστερης δημιουργικής του περιόδου.
 |
| Ziller Ernst (1837-1923), Τσίλλερ Ερνέστος.Ναός Εισοδίων, Αίγιο. Βόρεια όψη και κάτοψη θεμελίωσης, 1893.Μελάνι, υδατογραφία σε χαρτί, 53 x 32 εκ.Πηγή: Εθνική Πινακοθήκη |
Ερνέστος Τσίλλερ: ο φιλέλληνας αρχιτέκτων
Ο Ernst Moritz Theodor Ziller (Ερνέστος Τσίλλερ), γεννήθηκε στις 22 Ιουνίου του 1837 και πέθανε στις 12 Νοεμβρίου του 1923 στην Αθήνα. Υπήρξε κορυφαίος αρχιτέκτονας που δημιούργησε κυρίως στην Βιέννη και στην Ελλάδα. Εκτός από την Αθήνα, κτήριά του υπάρχουν στην Σύρο, Πάτρα, Τρίπολη, Μήλο, Αίγιο, Θεσσαλονίκη, Γύθειο, Βέλο Κορινθίας κτλ. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους και διασημότερους αρχιτέκτονες στην ελληνική επικράτεια σχεδιάζοντας και επιβλέποντας εκατοντάδες κτήρια. Η οικογένειά του διατηρούσε κατασκευαστική εταιρεία. Σπούδασε αρχιτεκτονική στην Βασιλική Σχολή Οικοδόμησης στην Δρέσδη και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Βιέννη, όπου προσελήφθη ως σχεδιαστής στο γραφείο του Θεόφιλου Χάνσεν, και έτσι δέχτηκε την πρόταση του Χάνσεν να εργαστεί πάνω στην ανέγερση του κτηρίου της Ακαδημίας Αθηνών.
Όλα του τα κτήρια είναι πραγματικά κομψοτεχνήματα και έχουν προσδώσει ομορφιά στο μουντό αστικό τοπίο.
Έτσι το 1861 ο Τσίλλερ ταξίδεψε μαζί με τον Χάνσεν για πρώτη φορά στην Αθήνα και το 1868 επέστρεψε για να εργαστεί ως ανεξάρτητος αρχιτέκτονας στην Ελλάδα. Η γνωριμία του με τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ και οι διασυνδέσεις του με την μεγαλοαστική τάξη των Αθηνών ενίσχυσαν την φήμη του με αποτέλεσμα να αναλάβει εκατοντάδες παραγγελίες για την ανέγερση δημοσίων κτηρίων καθώς και ιδιωτικών κατοικιών και επαύλεων. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια της ζωής του ανέλαβε την σχεδίαση και κατασκευή τουλάχιστον πεντακοσίων κτηρίων. Το 1872 διορίστηκε καθηγητής του Πολυτεχνείου, απ’ όπου όμως απολύθηκε το 1883, λόγω της άρνησής του να συγκαλύψει τις οικονομικές καταχρήσεις που καθυστερούσαν την ανέγερση του Ζαππείου Μεγάρου.
Πέθανε στην Αθήνα το 1923. Ήταν παντρεμένος με την πιανίστρια Σοφία Δούδου και είχαν αποκτήσει πέντε παιδιά: τη Βαλέρια, την Ναταλία, την Ιωσηφίνα, τον Όθωνα και τον Βάλτερ. Η οικία του διατηρείται ακόμα και σήμερα στην οδό Μαυρομιχάλη, η οποία ήταν υπό κατάρρευση, αλλά τελικά την γλύτωσε, και τώρα – λέει – την μετατρέπουν σε ένα μικρό Μουσείο. Παράλληλα με το σπίτι των Αθηνών είχε και εξοχική κατοικία στην οδό Πεσμαζόγλου 12 στην Κηφισιά μέσα σε έκταση σαράντα στρεμμάτων.
Όλο το αρχείο του Τσίλλερ φυλάσσεται στην Εθνική πινακοθήκη και διαθέτει περί τα 400 σχέδια καθώς και διάφορα άλλα τεκμήρια (χειρόγραφα, έγγραφα κ.α.) από τη ζωή του.
Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου & Μαρίνας Μαρτίνου ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ
Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου & Μαρίνας Μαρτίνου ιδρύθηκε το 2016 με Προεδρικό Διάταγμα και αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου.
Σκοπός του Ιδρύματος είναι η δημιουργία δομών και προγραμμάτων που στηρίζουν την κοινωνία σε καίριους τομείς, όπως η Υγεία, η Παιδεία, ο Αθλητισμός, η Κοινωνική Αλληλεγγύη, η Θρησκεία και ο Πολιτισμός.
Το Ίδρυμα δεν ακολουθεί ανοιχτή διαδικασία αιτήσεων δωρεάς. Οι δράσεις του υλοποιούνται αποκλειστικά κατόπιν πρότασης και απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου, σύμφωνα με τον εγκεκριμένο προϋπολογισμό του.
Το κοινωφελές έργο της οικογένειας Μαρτίνου υλοποιείται παράλληλα και μέσω της “Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου ΑΙΓΕΑΣ”, η οποία δραστηριοποιείται στην Ελλάδα και το εξωτερικό από το 2015, επιδεικνύοντας πλούσιο έργο σε τομείς αντίστοιχους με αυτούς του Ιδρύματος.
για το ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-NEWS
Νίκος Κυριαζής
Δεν υπάρχουν σχόλια