Έρευνα - Ανάλυση Νίκος Κυριαζής Ένα νέο εκλογικό τοπίο διαμορφώνεται στην τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς ο εκλογικός νόμος εισάγει για πρώτη φο...
Έρευνα - Ανάλυση Νίκος Κυριαζής
Ένα νέο εκλογικό τοπίο διαμορφώνεται στην τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς ο εκλογικός νόμος εισάγει για πρώτη φορά τον μηχανισμό της εναλλακτικής ψήφου — μια διαδικασία που, σύμφωνα με στελέχη της πολιτικής σκηνής, μπορεί να λειτουργήσει ως «κρυφή ροή ισχύος» υπέρ υποψηφίων που μέχρι χθες θεωρούνταν αουτσάιντερ. Η έρευνα του ρεπορτάζ καταγράφει πώς η δεύτερη επιλογή των ψηφοφόρων αποκτά καθοριστικό ρόλο και ποιοι πολιτικοί συσχετισμοί μπορούν να αλλάξουν από την εφαρμογή του νέου συστήματος.Ένα σύστημα που ενεργοποιείται… στα κρυφά
Ενώ η προεκλογική συζήτηση επικεντρωνόταν στον στόχο του 42% από την πρώτη Κυριακή, η πραγματική ανατροπή κρύβεται στη διαδικασία που ακολουθεί όταν κανένας υποψήφιος δεν φτάσει αυτό το όριο, η ανακατανομή των ψήφων των μικρότερων συνδυασμών, με βάση τις εναλλακτικές επιλογές των ψηφοφόρων.
Πηγές που συμμετείχαν στη διαβούλευση του νόμου αναφέρουν ότι ο μηχανισμός σχεδιάστηκε «για να δώσει τέλος στη χαώδη πολυδιάσπαση των ψήφων», αλλά παραδέχονται ότι στην πράξη δημιουργεί γκρίζες ζώνες πολιτικών και προεκλογικών συμφωνιών.
Το κρίσιμο στάδιο της “μεταφοράς” ψήφων
Στο δεύτερο στάδιο καταμέτρησης, οι συνδυασμοί με τις χαμηλότερες επιδόσεις αποκλείονται σταδιακά.
Οι ψήφοι τους δεν χάνονται: μεταφέρονται στον επόμενο υποψήφιο που έχουν δηλώσει οι ψηφοφόροι ως εναλλακτική προτίμηση.
Αυτό, μπορεί να οδηγήσει σε:
• ανατροπές τελευταίας στιγμής με «κρυφές δεξαμενές» υποστήριξης,
• παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε μικρούς και μεγάλους συνδυασμούς,
• άτυπες συμφωνίες για το πώς θα κατευθυνθούν οι δεύτερες επιλογές.
Έτσι, με την εναλλακτική ψήφο, οι μικροί συνδυασμοί αποκτούν αξία πολλαπλάσια του εκλογικού τους ποσοστού.
Οι μικροί παίκτες σε ρόλο ρυθμιστή
Το ρεπορτάζ καταγράφει έντονες αντιδράσεις από μεγάλες παρατάξεις, που θεωρούν ότι «η τύχη ενός δήμου μπορεί να καθοριστεί από συνδυασμούς που συγκεντρώνουν ακόμη και κάτω από 5%».
Απάντηση σε αυτές τις ενστάσεις δίνουν στελέχη που στήριξαν τη μεταρρύθμιση:
«Οι δεύτερες επιλογές αποτυπώνουν τη συνολική βούληση της κοινωνίας, όχι μόνο την πρώτη προτίμηση. Το σύστημα παράγει δημάρχους με πραγματική αποδοχή».
Ωστόσο, πολιτικοί παρατηρητές επισημαίνουν ότι η αδυναμία των μικρών συνδυασμών να ελέγξουν πώς τελικά θα κατανεμηθούν οι δεύτερες ψήφοι μπορεί να οδηγήσει σε εκπλήξεις που αποσταθεροποιούν τις παραδοσιακές ισορροπίες.
Παραδείγματα ανατροπών
Η δημοσιογραφική έρευνα δείχνει ότι σε δήμους όπου οι μικροί συνδυασμοί υπερβαίνουν αθροιστικά το 20%, το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι διαμετρικά αντίθετο από την εικόνα της πρώτης Κυριακής.
Σε προσομοιώσεις αποτελεσμάτων:
• Υποψήφιος που τερμάτισε πρώτος με 35% χάνει την πρωτιά μετά τη μεταφορά των εναλλακτικών ψήφων.
• Αντίθετα, υποψήφιος που ξεκίνησε με μόλις 25% καταλήγει πρώτος, χάρη στη σαρωτική προτίμηση στις δεύτερες επιλογές.
Με αυτόν το τρόπο, το σύστημα ευνοεί τον υποψήφιο που θεωρείται πιο “ουδέτερη” ή συμβιβαστική λύση.
Προεκλογικές συμμαχίες κάτω από το ραντάρ
Η λογική λέει οτι πλέον συζητήσεις που θα ξεκινήσουν δεν θα αφορούν πλέον μόνο τις κλασικές συνεργασίες μετά τις εκλογές, αλλά:
• την κατεύθυνση που καλούνται να δώσουν οι μικροί συνδυασμοί στους ψηφοφόρους τους,
• την ανταλλαγή θέσεων σε επιτροπές ή δημοτικά σχήματα,
• την προώθηση κοινών προγραμματικών δεσμεύσεων που θα δικαιολογούν τη μεταφορά της “δεύτερης ψήφου”.
Στο παρασκήνιο το νέο σύστημα «οδηγεί σε μια πιο σύνθετη μορφή πολιτικού παζαριού».
Τι σημαίνει για τον πολίτη
Για τον ψηφοφόρο, το νέο σύστημα δίνει:
• μεγαλύτερη ισχύ στη συνολική του πολιτική τοποθέτηση,
• δυνατότητα να ενισχύσει ή να φρενάρει συμμαχίες,
• ρόλο ρυθμιστή στο τελικό αποτέλεσμα.
Όμως προϋποθέτει ενημέρωση, γιατί η λανθασμένη επιλογή δεύτερης προτίμησης μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητο τελικό αποτέλεσμα.
Το συμπέρασμα της έρευνας
Ο νέος εκλογικός κώδικας δημιουργεί ένα πολιτικό περιβάλλον μεγαλύτερης διαπραγμάτευσης και λιγότερης προβλεψιμότητας.
Η εναλλακτική ψήφος μπορεί να προσφέρει σταθερότερες διοικήσεις, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει τον δρόμο για νέα είδη προεκλογικών ισορροπιών που δεν είναι πάντα ορατές στους πολίτες.
Το αποτέλεσμα των επόμενων αυτοδιοικητικών εκλογών θα αποτελέσει, όπως σημειώνουν αναλυτές, το πρώτο μεγάλο crash test ενός συστήματος που μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο εκλέγονται οι τοπικές αρχές στη χώρα.
Η “εναλλακτική ψήφος” αλλάζει το τοπίο στα Καλάβρυτα: Ορεινός δήμος – νέοι συσχετισμοί
Ο Δήμος Καλαβρύτων, ένας από τους μεγαλύτερους σε έκταση της χώρας και με ιδιαίτερη γεωγραφική πολυμορφία, αναμένεται να αποτελέσει χαρακτηριστική περίπτωση εφαρμογής του νέου εκλογικού συστήματος με την εναλλακτική ψήφο. Οι ιδιαίτερες πληθυσμιακές και χωρικές ισορροπίες, η κατανομή των κατοίκων σε μεγάλες αποστάσεις και οι ισχυρές τοπικές κοινότητες δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου ο νέος μηχανισμός μπορεί να οδηγήσει σε πρωτοφανείς εκλογικές ανατροπές.
Ένας δήμος με πολλές διαφορές
Τα Καλάβρυτα δεν αποτελούνται από μια ενιαία, συμπαγή εκλογική βάση. Αντίθετα, χωρίζονται σε τέσσερις μεγάλες ενότητες με έντονα διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά:
• Καλάβρυτα – αστικό κέντρο με αυξημένο εκλογικό βάρος,
• Κλειτορία –Με ισχυρή παραδοσιακή ψήφο, αλλά και διαφοροποιήσεις με συσπειρώσεις
• Πάος – με ανεξάρτητη τοπική κουλτούρα,
• Αροανία – αγροτικός χώρος με οικογενειακές-παραταξιακές επιρροές.
Αυτός ο κατακερματισμός καθιστά τα μικρά σχήματα και τις τοπικές πρωτοβουλίες υπερπολύτιμους παράγοντες στο νέο σύστημα.
Ουσιαστικά, ο νέος μηχανισμός μετατρέπει τον δήμο σε ένα πολυκεντρικό εκλογικό πεδίο, όπου κάθε κοινότητα έχει μεγαλύτερο ειδικό βάρος στο αποτέλεσμα.
Το παρασκήνιο των ζυμώσεων
Είναι βέβαιο οτι όταν μελετηθεί ο νέος εκλογικός Νόμος θα ξεκινήσουν συζητήσεις που θα αφορούν:
• συνεργασίες για τη στήριξη συγκεκριμένων δεύτερων επιλογών,
• προγραμματικές συγκλίσεις για βασικά θέματα όπως οδικά έργα, ύδρευση και ζητήματα χειμερινής περιόδου,
• κοινές θέσεις σε τοπικά συμβούλια για κοινότητες που θέλουν ισχυρότερη εκπροσώπηση.
Στο νέο σύστημα έχει εξαιρετική σημασία το προφίλ του υποψηφίου που μπορεί να είναι “δεύτερη επιλογή για πολλούς”.
Με την “εναλλακτική ψήφο”, καλείται πλέον να σκεφτεί:
• ποιον θέλει πρώτο,
• αλλά και ποιον θα αποδεχόταν αν δεν εκλεγεί ο πρώτος.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε οτι η Αυτοδιοίκηση εισέρχεται σε μια νέα εποχή εκλογικών ισορροπιών. Η εναλλακτική ψήφος:
• ενισχύει τις μικρές παρατάξεις,
• αυξάνει τη σημασία των τοπικών κοινοτήτων,
• καθιστά τον νικητή λιγότερο προβλέψιμο,
• αναδεικνύει υποψηφίους που έχουν ευρύτερη αποδοχή πέρα από το παραδοσιακό τους κοινό.
Για έναν δήμο με έντονες ιδιαιτερότητες, όπως τα Καλάβρυτα, το νέο σύστημα μπορεί να αποδειχθεί καθοριστικό για τη διαμόρφωση της επόμενης δημοτικής αρχής.
Γιατί οι κοινότητες αποκτούν νέα ισχύ
Το νέο εκλογικό σύστημα μετατρέπει τις τοπικές κοινότητες σε “κόμβους επιρροής”.
Οι λόγοι:
1️⃣ Κάθε κοινότητα έχει πια διπλό πολιτικό αποτύπωμα
• Πρώτη επιλογή (πρώτη καταμέτρηση)
• Δεύτερη επιλογή (εναλλακτική ψήφος)
2️⃣ Οι μικρές παρατάξεις δεν εξαφανίζονται
Αντίθετα, το ποσοστό τους μετράει στο δεύτερο στάδιο.
3️⃣ Η γεωγραφική διασπορά υποψηφίων γίνεται στρατηγικό πλεονέκτημα
Μικροί συνδυασμοί που είναι «ισχυροί στα χωριά» αποκτούν επιρροή δυσανάλογη του μεγέθους τους.
4️⃣ Μια κοινότητα μπορεί να ρίξει “βάρος” υπέρ ενός συνδυασμού που δεν είναι πρώτος στην έδρα
Κάτι που μέχρι τώρα ήταν πρακτικά αδύνατο.
Τα σχετικά άρθρα του Νέου Νόμου:
Άρθρο 53
Μορφή και περιεχόμενο των ψηφοδελτίων
(Άρθρα 20 και 54 ν.4804/21)
Τα ψηφοδέλτια κατασκευάζονται από λευκό χαρτί.
Τα ψηφοδέλτια, για όλη την Επικράτεια, έχουν σχήμα ορθογώνιο.
Η εκτύπωση των εντύπων ψηφοδελτίων είναι με μαύρη απόχρωση.
Στο επάνω μέρος του ψηφοδελτίου σημειώνονται το όνομα και το έμβλημα του συνδυασμού, εφόσον αυτό υπάρχει, όπως αναγράφονται στην απόφαση ανακήρυξης.
Στο ψηφοδέλτιο, μετά από το όνομα και το έμβλημα του συνδυασμού, εφόσον αυτό υπάρχει, αναγράφονται, κατά σειρά, όπως αναφέρονται στην απόφαση ανακήρυξης:
α) για τις περιφερειακές εκλογές:
αα) Το επώνυμο και το όνομα του υποψήφιου περιφερειάρχη, σύμφωνα με την απόφαση ανακήρυξης του άρθρου 48, περί ανακύρηξης και κοινοποίησης των συδυασμών. Δίπλα ή κάτω από τα ονοματεπωνυμικά στοιχεία του υποψήφιου περιφερειάρχη τίθεται η ένδειξη
«ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ», εντός ή εκτός παρένθεσης.
αβ) Ο τίτλος «ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΑΝΕΥ ΣΤΑΥΡΟΥ» και από κάτω τίθενται το επώνυμο και το όνομα των υποψηφίων περιφερειακών συμβούλων άνευ σταυρού, σύμφωνα με την απόφαση ανακήρυξης του άρθρου 48, με αλφαβητική σειρά.
αγ) Ο τίτλος «ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ» που ακολουθείται από το όνομα της περιφερειακής ενότητας και στη συνέχεια από κάτω παρατίθενται το επώνυμο και το όνομα των υποψηφίων περιφερειακών συμβούλων της αντίστοιχης εκλογικής περιφέρειας, σύμφωνα με την απόφαση ανακήρυξης του άρθρου 48, με αλφαβητική σειρά.
αδ) Ο τίτλος «ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΨΗΦΟΣ (Έως μία επιλογή)» και στη συνέχεια τα ονόματα των λοιπών συνδυασμών κατά σειρά ανακήρυξης και σε παρένθεση το ονοματεπώνυμο του υποψηφίου περιφερειάρχη, αντίστοιχα, κάθε ενός από αυτούς. Τα στοιχεία της παρούσας
περίπτωσης εκτυπώνονται με την ίδια γραμματοσειρά και ίδιου μεγέθους με τα στοιχεία της υποπερ. αα) της περ. α). Η αναγραφή των στοιχείων της παρούσας περίπτωσης δεν γίνεται αν οι συνδυασμοί που έχουν ανακηρυχθεί είναι ένας (1) ή δύο (2).
β) για τις δημοτικές εκλογές:
βα) Το επώνυμο και το όνομα του υποψήφιου δημάρχου, σύμφωνα με την απόφαση ανακήρυξης του άρθρου 48. Δίπλα ή κάτω από τα ονοματεπωνυμικά στοιχεία του υποψήφιου δημάρχου τίθεται η ένδειξη «ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ», εντός ή εκτός παρένθεσης.
ββ) Την ένδειξη «ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΑΝΕΥ ΣΤΑΥΡΟΥ» και από κάτω τίθενται το επώνυμο και το όνομα των υποψηφίων δημοτικών συμβούλων άνευ σταυρού, σύμφωνα με την απόφαση ανακήρυξης του άρθρου 48, με αλφαβητική σειρά. ανακήρυξης του άρθρου 48, με αλφαβητική σειρά. Το στοιχείο αυτό δεν είναι απαραίτητο αν ο συνδυασμός δεν έχει ανακηρύξει υποψηφίους άνευ σταυρού.
βγ) Ο τίτλος «ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ» και στη συνέχεια από κάτω το επώνυμο και το όνομα των υποψηφίων δημοτικών συμβούλων, σύμφωνα με την απόφαση ανακήρυξης του άρθρου 48, με αλφαβητική σειρά.
βδ) Ο τίτλος «ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ», που ακολουθείται από το όνομα της δημοτικής κοινότητας και από κάτω το επώνυμο και το όνομα των υποψηφίων συμβούλων της δημοτικής κοινότητας του συνδυασμού, σύμφωνα με την απόφαση
ανακήρυξης του άρθρου 48 ή
βε) Ο τίτλος «ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ», που ακολουθείται από το όνομα της δημοτικής κοινότητας και στη συνέχεια το επώνυμο και το όνομα των υποψηφίων εκπροσώπων της δημοτικής κοινότητας του συνδυασμού, σύμφωνα με την
απόφαση ανακήρυξης του άρθρου 48.
βστ) Ο τίτλος «ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΨΗΦΟΣ (Έως μία επιλογή)» και στη συνέχεια τα ονόματα των λοιπών συνδυασμών κατά σειρά ανακήρυξης και σε παρένθεση το ονοματεπώνυμο του υποψηφίου δημάρχου κάθε ενός από αυτούς. Τα στοιχεία της παρούσας περίπτωσης εκτυπώνονται με την ίδια γραμματοσειρά και ίδιου μεγέθους με τα στοιχεία της υποπερ. βα) της περ. β). Η αναγραφή των στοιχείων της παρούσας περίπτωσης δεν γίνεται, αν οι συνδυασμοί που έχουν ανακηρυχθεί είναι ένας (1) ή δύο (2).
Εφόσον σε έναν συνδυασμό υπάρχουν υποψήφιοι με το ίδιο επώνυμο και όνομα, τότε, ειδικά και μόνο σε αυτούς, μπορεί να αναγράφεται στο ψηφοδέλτιο το πατρώνυμο ή το μητρώνυμό τους μετά το ονοματεπώνυμό τους.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ’
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ
Άρθρο 57
Επιτυχών συνδυασμός και επιλαχόντες συνδυασμοί -Εκλογή δημάρχου και περιφερειάρχη
(Άρθρα 24 και 57 ν.4804/21)
Στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, επιτυχών θεωρείται ο συνδυασμός που πλειοψήφησε με ποσοστό μεγαλύτερο του σαράντα δύο τοις εκατό (42% + 1 ψήφο) του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων, χωρίς να προσμετρώνται οι εναλλακτικές ψήφοι της παρ. 6 του άρθρου 53, και επιλαχόντες συνδυασμοί του δημοτικού και περιφερειακού
συμβουλίου αυτοί που έλαβαν έστω και μία (1) έδρα, σύμφωνα με το άρθρο 57, περί κατανομής των εδρών του δημοτικού και περιφερειακού συμβουλίου.
Δήμαρχος και, αντίστοιχα, περιφερειάρχης εκλέγεται ο επικεφαλής του οικείου επιτυχόντος συνδυασμού.
Άρθρο 58
Δεύτερο στάδιο προσμέτρησης
Αν κανένας συνδυασμός δεν πληροί τις προϋποθέσεις της παρ. 1 του άρθρου 55, περί επιτυχόντος συνδυασμού και επιλαχόντων συνδυασμών και εκλογής δημάρχου και περιφερειάρχη, τότε διεξάγεται από το αρμόδιο δικαστήριο δεύτερο στάδιο προσμέτρησης.
Αν κατά την ψηφοφορία υπάρξει ισοψηφία μεταξύ δύο (2) ή περισσότερων συνδυασμών στην πρώτη θέση, στο δεύτερο στάδιο προσμέτρησης μετέχουν οι συνδυασμοί που ισοψήφησαν στην πρώτη θέση.
Αν κατά την ψηφοφορία υπάρξει ισοψηφία μεταξύ δύο (2) ή περισσότερων συνδυασμών στη δεύτερη θέση, στο δεύτερο στάδιο προσμέτρησης μετέχουν ο πρώτος σε αριθμό έγκυρων ψηφοδελτίων συνδυασμός και όλοι οι συνδυασμοί που ισοψήφησαν στη δεύτερη θέση.
Στις ψήφους των συνδυασμών που συμμετέχουν στο δεύτερο στάδιο της προσμέτρησης, αθροίζονται, ανά συνδυασμό, οι εναλλακτικές ψήφοι της παρ. 6 του άρθρου 53, περί σταυρών προτίμησης, που τους αντιστοιχούν, από τα ψηφοδέλτια των λοιπών συνδυασμών οι οποίοι δεν μετέχουν στο δεύτερο στάδιο της προσμέτρησης.
Επιτυχών συνδυασμός ανακηρύσσεται ο συνδυασμός που έλαβε στο δεύτερο στάδιο της προσμέτρησης, σύμφωνα με την παρ. 4, την απόλυτη ή σχετική πλειοψηφία. Αν στην προσμέτρηση αυτή ισοψηφήσουν στην πρώτη θέση δύο (2) τουλάχιστον συνδυασμοί, το
αρμόδιο δικαστήριο διενεργεί δημόσια κλήρωση μεταξύ τους για την ανάδειξη του επιτυχόντος συνδυασμού.
Δήμαρχος ή περιφερειάρχης εκλέγεται ο επικεφαλής του επιτυχόντος συνδυασμού και επιλαχόντες συνδυασμοί του δημοτικού και περιφερειακού συμβουλίου, αντίστοιχα, αυτοί που έλαβαν έστω και μία (1) έδρα, σύμφωνα με το άρθρο 57, περί κατανομής των εδρών του δημοτικού και περιφερειακού συμβουλίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια